Yoğunlaşmanın Ölçümü

Sanayi iktisadında çeşitli yoğunlaşma endeksleri veya ölçümleri önerilmektedir. Bu ölçümler, rekabetin ilk bakışta göstergesi olan piyasa yapısını açıklamaya yöneliktir. En sık kullanılan ölçümler şunlardır:

Yoğunlaşma Oranı: Belli sayıda teşebbüsün temsil ettiği toplam piyasa üretimi yüzdesi veya diğer ekonomik aktivitelere (örneğin satış geliri, istihdam) ilişkin başka ölçümlerdir. Üç teşebbüslü yoğunlaşma oranı (concentration ratio) (CR3), en büyük üç teşebbüsün temsil ettiği toplam piyasa üretiminin nispi payını ölçmektedir. Yoğunlaşma oranının bir dezavantajı, bir piyasada faaliyet gösteren teşebbüslerin toplam sayısını göstermemesidir. Örneğin; CR4 dereceleri %75 olan iki piyasa, faaliyet gösteren teşebbüs sayısı bakımından birbirinden farklı olabilmektedir.

Herfindahl-Hirschman Endeksi (HHI): HHI, pazardaki teşebbüslerin paylarının karelerinin toplamı alınarak hesaplanmaktadır. Bu endeks, pazardaki büyük paya sahip teşebbüslere daha fazla ağırlık vermektedir. Endeksin hesaplanmasında pazardaki tüm teşebbüslerin paylarının dikkate alınması gerekmekle birlikte, verinin mevcut olmadığı hallerde küçük paya sahip teşebbüsler hesaplamaya dâhil edilmeyebilmektedir. HHI ölçümü tek teşebbüslü (tekel) bir piyasada 10.000; iki eşit büyüklükte teşebbüsün bulunduğu bir duopolde ise 5.000 olacaktır. (Bkz. Yatay B/D Kılavuzu)